szkoła ponadpodstawowa
geografia
klasa 1
Autor: Katarzyna Kaczmarek
Temat: Dynamika mórz i oceanów
Czego dowiesz się na dzisiejszej lekcji?
1) Dowiesz się na czym polega upwelling i downwelling
2) Poznasz mechanizm ENSO i i jaki jest jego wpływ na środowisko
3) Poznasz przyczyny i skutki zanieczyszczeń wód morskich

Na pewno wiesz, że morza i oceany są w nieustannym ruchu. Wyróżniamy ruchy pionowe (pływy, upwelling i downwelling) oraz poziome (prądy morskie oraz falowanie).
Zajmiemy się pokrótce każdym z nich.
PIONOWE RUCHY WODY
1) Pływy to cykliczne wznoszenie i opadanie poziomu morza wywołane siłą odśrodkową wynikającą
z obrotu naszej planety. Bardzo znanym przykładem są te występujące w Zatoce Fundy. Zapraszam do obejrzenia:
2) Kolejnym rodzajem ruchu jest upwelling.
Upwelling przybrzeżny polega na wynoszeniu na powierzchnię morza zimnych wód
- występuje w strefie przybrzeżnej
- powstaje dzięki wiatrom wiejącym wzdłuż brzegu, które powodują, zgodnie
z teorią Ekmana*, odpływanie od brzegu wody powierzchniowej
i zastępowanie jej wodami z niższych warstw.
** wiatr powinien przesunąć wodę wzdłuż wybrzeża, jednak czyni to pod kątem 90° w odniesieniu do brzegu, ze względu na odchylenie ruchu wody przez siłę Coriolisa.
Jeśli chcesz zobaczyć jak wygląda kliknij tutaj: upwelling przybrzeżny
Upwelling równikowy polega na rozsuwaniu powierzchniowej warstwy wody i umożliwia napływanie wody z głębin na powierzchnię morza zimnych wód
- występuje w strefie równikowej
- wywołuje go Prąd Północnorównikowy i Południoworównikowy
Jeśli chcesz zobaczyć jak wygląda kliknij tutaj: upwelling równikowy
Downwelling – występuje wtedy, gdy prądy morskie przenoszą ciepłe wody powierzchniowe
z niższych szerokości geograficznych do wyższych
- Wraz ze wzrostem szerokości geograficznej wody stopniowo się ochładzają i zwiększają swoją gęstość
- Następnie w szerokości 50oN i 50oS pogrążają się na głębokość kilku tysięcy metrów
Tutaj możesz zobaczyć jak to wygląda: downwelling
A teraz sprawdź swoją wiedzę:Uzupełnij tekst
POZIOME RUCHY WODY
1) Prądy morskie – ruchy wody morskiej wywołane przez stałe wiatry w dolnych partiach troposfery, różnicami gęstości wód oceanicznych oraz zróżnicowaniem poziomu wód oceanicznych
- Głębokość 200 m
- Kierunek spowodowany działaniem siły Coriolisa
- Tworzą zamknięte kręgi cyrkulacyjne
- Podział:
Prady zimne | Prądy ciepłe |
|
|
Czy znasz prądy morskie? Spróbuj podzielić je na ciepłe i zimne! Podział Prądów Morskich
W jaki sposób wpływają prądy morskie na gospodarkę? Zastanów się, możesz wypisać na kartce, a potem poczytaj: http://flipbook.nowaera.pl/dokumenty/Flipbook/Oblicza-Geografi-[ZR][kl_1][pr_2019]/index.html#p=32
2) ENSO (Oscylacja Południowa EL NINO) posiada dwie fazy – zimną i ciepłą – różnią się one temperaturą wód powierzchniowych i ciśnieniem.
LA NINA – dziewczynka – faza zimna
U wybrzeży wschodniej Australii i Indonezji tworzy się ośrodek niskiego ciśnienia, natomiast nad zachodnim wybrzeżem Ameryki tworzy się wyż. Zgodnie z cyrkulacją pasatową u wybrzeży Australii pojawia się zjawisko upwellingu.
EL NINO – chłopiec – ciepła faza
W okresie co 2 – 7 lat pojawia się odwrócenie cyrkulacji wód oceanicznych – u wybrzeży Australii tworzy się wyż, natomiast w części oceanu otaczającego Amerykę. Skutkiem tego jest odwrócenie cyrkulacji pasatowej oraz zanik lub osłabienie zjawiska upwellingu.

Wpływ na środowisko i gospodarkę:
– anomalie pogodowe wywołane przez ENSO:
- ulewne deszcze w Ameryce Południowej,
- susze występujące jednocześnie na przykład w Australii, Indonezji i na Filipinach oraz będące ich skutkiem pożary lasów,
- silniejsze niż zazwyczaj zimowe burze i wiatry w Kalifornii
- susze w Indiach w okresie, w którym powinny trwać deszcze monsunowe
- huragany we wschodniej części Pacyfiku
– duże zmniejszenie połowów ryb na wschodnim Pacyfiku
– obniżenie plonów w południowo – wschodniej części Azji, Australii, Ameryce Północnej oraz Afryce.
3) Falowanie to ruch wody morskiej wywoływany przez wiatr.
- Odbywa się po torach kołowych
- Przy brzegu tworzą się fale przyboju
Jeśli chcesz poobserwować wizualizację ruchów morskich zapraszam Cię na stronę: wizualizacja
Po kliknięcie w menu earth może dowolnie zmieniać parametry (instrukcję znajdziesz w flipbooku NE – http://flipbook.nowaera.pl/dokumenty/Flipbook/Oblicza-Geografi-%5bZR%5d%5bkl_1%5d%5bpr_2019%5d/index.html#p=34
Podsumowanie:
Sprawdź co zapamiętałeś: PODSUMOWANIE