Blog

szkoła ponadpodstawowa

geografia

klasa 1

Autor: Katarzyna Kaczmarek

---

Temat: Dynamika mórz i oceanów 

Czego dowiesz się na dzisiejszej lekcji? 

1) Dowiesz się na czym polega upwelling i downwelling

2) Poznasz mechanizm ENSO i i jaki jest jego wpływ na środowisko 

3) Poznasz przyczyny i skutki zanieczyszczeń wód morskich 

 

Na pewno wiesz, że morza i oceany są w nieustannym ruchu. Wyróżniamy ruchy pionowe (pływy, upwelling i downwelling) oraz poziome (prądy morskie oraz falowanie). 

Zajmiemy się pokrótce każdym z nich. 

PIONOWE RUCHY WODY 

1) Pływy to cykliczne wznoszenie i opadanie poziomu morza wywołane siłą odśrodkową wynikającą 
z obrotu naszej planety. Bardzo znanym przykładem są te występujące w Zatoce Fundy. Zapraszam do obejrzenia: 

2) Kolejnym rodzajem ruchu jest upwelling.  

Upwelling przybrzeżny  polega na wynoszeniu na powierzchnię morza zimnych wód  

• występuje w strefie przybrzeżnej 
• powstaje dzięki wiatrom wiejącym wzdłuż brzegu, które powodują, zgodnie 
  z teorią Ekmana*, odpływanie od brzegu wody powierzchniowej 
  i zastępowanie jej wodami z niższych warstw.  

** wiatr  powinien przesunąć wodę wzdłuż wybrzeża, jednak  czyni to pod kątem 90° w odniesieniu do brzegu, ze względu na odchylenie ruchu wody przez siłę Coriolisa.  

Jeśli chcesz zobaczyć jak wygląda kliknij tutaj: upwelling przybrzeżny

Upwelling równikowy  polega na rozsuwaniu powierzchniowej warstwy wody i umożliwia napływanie wody z głębin  na powierzchnię morza zimnych wód  

• występuje w strefie równikowej 
• wywołuje go Prąd Północnorównikowy i Południoworównikowy 

Jeśli chcesz zobaczyć jak wygląda kliknij tutaj: upwelling równikowy

Downwelling – występuje wtedy, gdy prądy morskie przenoszą ciepłe wody powierzchniowe 
z niższych szerokości geograficznych do wyższych  

• Wraz ze wzrostem szerokości geograficznej wody stopniowo się ochładzają i zwiększają swoją gęstość 
• Następnie w szerokości 50oN i 50oS pogrążają się na głębokość kilku tysięcy metrów 

Tutaj możesz zobaczyć jak to wygląda: downwelling

 

A teraz sprawdź swoją wiedzę:Uzupełnij tekst

 

POZIOME RUCHY WODY 

1) Prądy morskie – ruchy wody morskiej wywołane przez stałe wiatry w dolnych partiach troposfery, różnicami gęstości wód oceanicznych oraz zróżnicowaniem poziomu wód oceanicznych 

• Głębokość 200 m  

• Kierunek spowodowany działaniem siły Coriolisa 
• Tworzą zamknięte kręgi cyrkulacyjne 
• Podział:  

Prady zimne	Prądy ciepłe
Wody cieplejsze od wód, które je otaczają  Płyną najczęściej od równika ku biegunom	Niosą wody chłodniejsze od wód je otaczających  Płyną od wyższych szerokości geograficznych ku niższym

 

 

 

 

 

Czy znasz prądy morskie? Spróbuj podzielić je na ciepłe i zimne! Podział Prądów Morskich

W jaki sposób wpływają prądy morskie na gospodarkę? Zastanów się, możesz wypisać na kartce, a potem poczytaj: http://flipbook.nowaera.pl/dokumenty/Flipbook/Oblicza-Geografi-[ZR][kl_1][pr_2019]/index.html#p=32 

 

 2) ENSO (Oscylacja Południowa EL NINO) posiada dwie fazy – zimną i ciepłą – różnią się one temperaturą wód powierzchniowych  i ciśnieniem. 

LA NINA – dziewczynka – faza zimna 

U wybrzeży wschodniej Australii i Indonezji tworzy się ośrodek niskiego ciśnienia, natomiast nad zachodnim  wybrzeżem Ameryki tworzy się wyż. Zgodnie z cyrkulacją pasatową u wybrzeży Australii pojawia się zjawisko upwellingu.  

 

EL NINO – chłopiec – ciepła faza 

W okresie co 2 – 7 lat pojawia się odwrócenie cyrkulacji wód oceanicznych – u wybrzeży Australii tworzy się wyż, natomiast w części oceanu otaczającego Amerykę. Skutkiem tego jest odwrócenie cyrkulacji pasatowej oraz zanik lub osłabienie zjawiska upwellingu. 

 

 

Wpływ na środowisko i gospodarkę: 

– anomalie pogodowe wywołane przez ENSO: 

• ulewne deszcze w Ameryce Południowej, 
• susze występujące jednocześnie na przykład w Australii, Indonezji i na Filipinach oraz będące ich skutkiem pożary lasów, 
• silniejsze niż zazwyczaj zimowe burze i wiatry w Kalifornii 
• susze w Indiach w okresie, w którym powinny trwać deszcze monsunowe 
• huragany we wschodniej części Pacyfiku 

– duże zmniejszenie połowów ryb na wschodnim Pacyfiku 

– obniżenie plonów w południowo – wschodniej części Azji, Australii, Ameryce Północnej oraz Afryce. 

 

3) Falowanie to ruch wody morskiej wywoływany przez wiatr. 

• Odbywa się po torach kołowych 
• Przy brzegu tworzą się fale przyboju 

Jeśli chcesz poobserwować wizualizację ruchów morskich zapraszam Cię na stronę: wizualizacja 

Po kliknięcie w menu earth może dowolnie zmieniać parametry (instrukcję znajdziesz w flipbooku NE – http://flipbook.nowaera.pl/dokumenty/Flipbook/Oblicza-Geografi-%5bZR%5d%5bkl_1%5d%5bpr_2019%5d/index.html#p=34 

 

 

Podsumowanie: 

Sprawdź co zapamiętałeś: PODSUMOWANIE